Telefoon

(Doorverwezen vanaf Telefonie)

Foto: Jorge Francisco

Foto: Gilles van Leeuwen

Draadloze telefoon
Foto: Moribunt

Een telefoon, of eigenlijk telefoontoestel, is een toestel waardoor men kan spreken met iemand die eveneens met een telefoonnetwerk verbonden is. Het telefoonsysteem maakt het mogelijk dat twee mensen een gesprek voeren, terwijl zij zich buiten gehoorbereik van elkaar bevinden. Telefoons zijn niet meer weg te denken uit de samenleving. In striktere zin wordt met telefoon het onderdeel van een telefoontoestel aangeduid dat het ontvangen telefoonsignaal omzet in geluid.

Geschiedenis van de telefoon

Telefonie werd uitgevonden door Antonio Meucci en niet door Alexander Graham Bell zoals veel geschreven wordt. Bell is naar alle waarschijnlijkheid na een patentaanvraagpoging van Meucci waarbij allerlei papieren 'zoek' geraakt zijn en strandde op geldgebrek, met het idee aan de haal gegaan en heeft dit wel tot een patent weten te brengen.

Werking van de telefoon

In het telefoontoestel wordt het geluid (luchttrillingen) door middel van een microfoon omgezet in een elektrische stroom (elektrisch signaal). Dit signaal wordt soms nog gedigitaliseerd met een ADC (analoog-digitaal converter). Het signaal wordt door kabels naar een telefooncentrale getransporteerd. Digitale signalen kunnen in de telefooncentrale zeer efficiënt worden verwerkt en verder geleid. De telefooncentrale brengt een verbinding tussen twee telefoontoestellen tot stand. Aan de andere kant van de verbinding vindt de decodering van het elektrische signaal plaats; bij digitale signalen door een DAC (digitaal-analoog converter). Vervolgens wordt het signaal door een luidsprekertje omgezet in geluid. Aangezien elk telefoontoestel een microfoon en een luidspreker heeft kan communicatie gelijktijdig in twee richtingen plaats kan vinden.

Een belangrijk element in het geheel vormt dus de telefooncentrale waar de verbinding tot stand wordt gebracht. In de beginjaren van de telefonie gebeurde dit met de hand door een telefonist(e) maar in de 20'er jaren van de 20 eeuw deed de elektromechanische schakelaar (jargon: "kiezer") zijn intrede in de telefooncentrale. Vanaf dat moment spreekt men van de "automatische centrales"; de abonnee brengt de gewenste verbinding tot stand met behulp van een kiesschijf die stroomimpulsen naar de kiezer in de centrale stuurt. In Nederland werd de eerste automatische centrale in 1925 in gebruik genomen in Haarlem. Tegenwoordig wordt nagenoeg elke telefoonverbinding door een (computergestuurde) elektronische telefooncentrale tot stand gebracht. Gelijktijdig met de overgang van de elektromechanische naar elektronische centrale is de overgang van de draaiende kiesschijf naar het drukknopkiezen verlopen. Bij drukknopkiezen stuurt een telefoontoestel verschillende toontjes naar de centrale. Elke aansluiting op het telefoonnet krijgt een uniek telefoonnummer. De telefooncentrale kan daardoor een aansluiting met elke willekeurige andere aansluiting verbinden.

De intensiteit van het telefoonverkeer in de centrale of het telefoonnet wordt uitgedrukt in Erlang.

Het woord telefoon is afgeleid van het Grieks: τηλε (tèle, ver) en φωνη (phónè, geluid). In het Nederlands "ver spreken".

De telefoon vroeger en nu

De eerste telefoons hadden niet echt een hoorn. Ze hadden een microfoon op het toestel en een los oorstuk als hoorn. Een microfoon was om in te praten en met het oorstuk kon je de persoon aan de andere kant van de lijn horen. Dan was er ook nog een haak voor het oorstuk. Later werden de microfoon en het losse oorstuk samen een hoorn.

Het ontwerp van telefoons is veel veranderd. Vroeger had je hele grote telefoons. Nu heb je telefoons met draad en telefoons zonder draad: draadloze telefoons die gekoppeld zijn aan een vaste telefoonaansluiting, en mobiele telefoons, zelfs hele kleine. Draadloze telefoons voor gebruik via een vaste lijn werken via een basisstation en maken gebruik van de DECT-standaard. Verder lijken veel functies van telefoons meer op functies van mobiele telefoons zoals SMS-functies, trilfuncties.

Telefoonkabels

Vroeger waren de telefoondraden opgehangen aan palen boven de grond of aan de daken van de huizen. Omdat ze zo hoog hingen sloeg de bliksem er vaak in. Dat veroorzaakte storingen. De kabels werden ook vroeger al van koper gemaakt. Dat koper was zwaar en duur. Ze waren ook erg dik. Dat moest in die tijd wel, omdat er in dunnere kabels meer verliezen optreden. Een telefoonkabel bestaat meestal uit verschillende paren. Dit wil zeggen dat de twee geleiders die een verbinding vormen getorst (om elkaar gedraaid) zijn, dit om overspraak te voorkomen. De paren worden herkend door een kleurencode. Deze is gevormd per vijf bestaande uit telkens één kleur met de vijf basiskleuren (de eerste vijf paar zijn: wit/blauw, wit/oranje, wit/groen, wit/grijs en wit/bruin, vervolgens rood vijf maal, zwart enz.)

Tegenwoordig worden glasvezelkabels veel gebruikt voor telefoonverkeer tussen telefooncentrales. Glasvezels zijn haardunne, buigzame vezeltjes van zeer zuiver en helder glas. Lichtflitsen kunnen met de lichtsnelheid door glasvezel heen reizen zonder dat ze veel verzwakken. De signalen zijn ongevoelig voor ruis, zodat ze niet beschadigd aankomen.

Er is ook een techniek ontwikkeld die gebruik maakt van het bestaande kabelnetwerk (coax) voor teledistributie. De telefoniesignalen worden digitaal verzonden samen met de beeldinformatie van de TV-kanalen. Ondanks dat deze techniek digitaal is, is het een nadeel dat de ISDN-norm niet ondersteund wordt.

Draadloze straalverbindingen tussen centrales worden veel gebruikt in moeilijk bereikbare gebieden. Satellietverbindingen kunnen toegepast worden tussen individuele abonnees en de operator.

Pogingen om een wereldwijd netwerk via satellietverbinding op te zetten zijn tot dusver met een financiële kater afgesprongen (Iridium van Motorola).

Ook het internet biedt de mogelijkheid een gesprekskanaal op te bouwen en de videotelefoon waar men jaren over spreekt lijkt dichter bij dan ooit, bovendien erg betaalbaar en heel aanvaardbaar wat de kwaliteit betreft. Zie VOIP, internettelefonie, Skype.

Het begrip spraakoverdracht via telefoon is niet meer eenduidig, door de digitalisatie is het overbrengen van spraak en data niet meer te onderscheiden. Beeld, data, spraak: het kan allemaal via hetzelfde medium.

Verwante onderwerpen

Meer afbeeldingen die bij dit onderwerp horen kunt u vinden op de pagina Telephone op Wikimedia Commons

Externe link

Dutch Online Telephone Museum (Dutch telephone history timeline)